Dziś wypada Luciadagen. To jedno z najbardziej charakterystycznych świąt w Skandynawii

Już 13 grudnia Norwegowie, na pamiątkę męczennicy z Syrakuz, będą obchodzić Santa Lucia, czyli Dzień świętej Łucji. Choć patronuje mu katolicka święta, w Skandynawii ma ono więcej wspólnego z przygotowaniem do Bożego Narodzenia.

Luciadagen to święto światła, które obchodzi się uroczyście między innymi w wielu norweskich szkołach i przedszkolach. Zgodnie z kalendarzem juliańskim 13 grudnia wypadała najdłuższa noc w roku, a dla pierwszych chrześcijan Łucja stała się symbolem nadejścia dłuższych i jaśniejszych dni.

Do Skandynawii święto przywędrowało w XIX wieku z Włoch, choć niektórzy wskazują, że stało się to za pośrednictwem Niemiec. Luciadagen najbardziej upodobali sobie Szwedzi, którzy nadali mu własny charakter. Wprowadzili m.in. wybór jasnowłosej dziewczyny, która dostaje rolę świętej Łucji, a także pochód witających ją dzieci. Z czasem pozostałe kraje skandynawskie, w tym Norwegia, zaczęły obchodzić to święto w podobny sposób jak w Szwecji. Santa Lucia, a po norwesku właśnie Luciadagen, to święto bardziej świeckie aniżeli religijne. Bowiem wbrew temu, że jest to dzień upamiętniający świętą i męczennicę, to tak naprawdę w Skandynawii niewiele ma z nią wspólnego. Święto przypada w okresie Adwentu, przez co pełni rolę przygotowania i radosnego oczekiwania na Boże Narodzenie.

Można tu również znaleźć wyraźne związki z pogańskimi wierzeniami. Według ludowych wierzeń (nie tylko skandynawskich, ale również słowiańskich), 13 grudnia jest dniem szczególnym. Nazywany jest lussinatt i uchodzi za najkrótszy i najciemniejszy dzień w roku (co prawdą jednak nie jest, bo tym dniem jest 21 grudnia). Według legend, tego dnia pojawiają się duchy i oddziałują różne moce. Warto dodać, że Lussi jest zarówno nazwą tej nocy, jak i demonicznej bogini z wierzeń skandynawskich, która ma się w tym czasie ujawniać. Luciadagen ma więc wymiar symboliczny i wyraża przejście między ciemnym, zimowym czasem a czasem jaśniejszym, w którym wydłuża się dzień i zwiększa ilość światła. Obchody święta w Skandynawii podkreślają ten symboliczny wymiar, pokazując zarówno oczekiwanie na światło, jak i jego powitanie.

Światło oznacza w tym przypadku zarówno wierzenia pogańskie (afirmacja światła), jak i chrześcijańskie (światło, na które się czeka, można również rozumieć jako zapowiedź narodzin Chrystusa, a więc Bożego Narodzenia). Luciadagen obchodzi się uroczyście np. we wszystkich norweskich szkołach. Mają radosny charakter i szczególną oprawę. Z pewnością jest to jedno z najładniejszych świąt skandynawskich.

Sposób świętowania zmieniał się w różnym czasie. W XIX i na początku XX wieku w zachodniej Szwecji dzień ten rozpoczynał się od wejścia ubranej na biało kobiety z wieńcem na głowie, na którym były umocowane zapalone świece. Tak przystrojona dama wnosiła uroczyście śniadanie i budziła pozostałych domowników. Współczesne świętowanie odbywa się głównie w przedszkolach i szkołach. Najważniejszym elementem świętowania 13 grudnia jest pochód, w którym wszystkie osoby ubrane są na biało. Nieodłącznymi elementami tego święta są: wybór dziewczynki odtwarzającej rolę Łucji (Luciabrud) oraz pochód witających ją ubranych na biało dzieci. Chłopcy mają na głowach szpiczaste kapelusze ozdobione gwiazdami i nazywają się stjernegutter (dosł. gwiazdowi chłopcy), dziewczynki - wieńce.

W szkole dzieci dużo wcześniej ćwiczą swoje role. Luciabrud występuje w najładniejszym stroju, ma długą, białą sukienkę i wianek z zapalonymi lampkami, które są bezpieczniejszą wersją świeczek dla dzieci. W czasie pochodu śpiewa się piosenki, w szczególności Luciasangen, która ma również tytuł Santa Lucia. Piosenka pochodzi tak naprawdę z Włoch, jednak doczekała się tłumaczeń we wszystkich językach skandynawskich. Co ciekawe w niektórych placówkach zaczęto wybierać osobę przewodzącą orszakowi poprzez losowanie. Wszystko po to, aby nie mogło być mowy o dyskryminacji ze względu na płeć czy wygląd – w efekcie jako Luciabrud można czasem zobaczyć też chłopca lub ciemnowłosą dziewczynkę.

Nieodłącznym i bardzo lubianym elementem tego święta są również Lussekatter, czyli specjalne bułeczki z rodzynkami i kardamonem, które zawdzięczają swój intensywny żółty kolor dodatkowi szafranu. W szkołach zastępują je zazwyczaj zwykłe bułeczki z rodzynkami (norw. boller).

Święta Łucja (281-304) pochodziła z majętnej rzymskiej rodziny z Syrakuz na Sycylii. Gdy zachorowała jej matka, dziewczyna wyprosiła łaski u świętej Agaty. W zamian za to uzdrowienie złożyła śluby czystości. Dlatego odrzuciła kandydata, którego przeznaczono jej na męża. Odtrącony zalotnik wykorzystał panujące w tamtym czasie nastroje antychrześcijańskie i zemścił się, donosząc władzom, że Łucja jest chrześcijanką. Dziewczynę aresztowano i torturowano, zmuszając do porzucenia wiary. Nie odstąpiła od chrześcijaństwa. Spotkała ją za to najbardziej surowa kara – dziewczynę ścięto w wieku 23 lat. Z jej męczeństwem wiąże się wiele legend i niepotwierdzonych faktów, jak np. ten, że kiedy na mocy wyroku skazano ją na zamknięcie w domu publicznym i uprawianie prostytucji, aby uniknąć tego losu, oszpeciła się, wydłubując sobie oczy.

W ikonografii przedstawia się św. Łucję w stroju rzymskiej niewiasty, z palmą męczeństwa w jednej ręce i płaskim naczyniem w drugiej, na którym znajduje się dwoje oczu. Atrybutami świętej Łucji jest między innymi lampka oliwna lub świeca. Jej imię - w oryginalnym brzmieniu Lucia - oznacza światło (od łac. lux), co ma kluczowe znaczenie w obchodach jej święta w Skandynawii.

MojaNorwegia