Za siedmioma górami, za siedmioma lasami

Mortensnes, foto: Wikipedia

”Daleko na północy, na samym wchodzie Norwegii, gdzie niebo spotyka się z morzem, leży Varanger, latem skąpany w północnym słońcu, zimą w świetle zorzy polarnej. Tutaj dziki krajobraz, pełen ptasich gniazd, osad rybackich i postrzępionych klifów zwraca się ku końcowi świata”. Przyznaję, że to tłumaczenie tekstu pochodzącego z oficjalnego portalu turystycznego Varanger jest bardzo, bardzo dowolne, ale nie dokładność jest tu najważniejsza,a piękno tych terenów, które ciężko wyrazić słowami.

Półwysep Varanger rozciąga się na obszarze ok. 3300 km2 i stanowi niemal najdalej na wschód wysuniętą część Finnmark – dalej jest już tylko Sør-Varanger z Kirkenes. Wbrew pozorom, wcale nie jest tak trudno tam dotrzeć, choć drogą lądową trzeba by jechać bardzo długo. Wygodniej przylecieć samolotem na jedno z lokalnych lotnisk lub przypłynąć Hurtigruten – statki do Berlevåg, Batsfjord, Vardø i Vadsø zawijają praktycznie codziennie przez cały rok. Na miejscu czeka na nas polarna przyroda, malownicze osady rybackie, miasteczko Samów – Nesseby, miasto Kvenów – Vadsø, najdalej na północ położona twierdza w Vardø, mnóstwo ptaków oraz zimny Ocean Arktyczny.

W krainie joik i duodji

Od dawien dawna te odległe tereny zamieszkiwali Samowie. Ważnym ośrodkiem ich kultury jest gmina Nesseby. Obowiązują tu dwa języki urzędowe – norweski i saami, zaś w Varangerbotn u nasady półwyspu znajduje się warte odwiedzenia Varanger Samiske Museum (Várjjat Sámi Musea), dokumentujące historię tego ludu i jego życie obecne. Oprócz wystaw w budynku głównym muzeum opiekuje się także ścieżką poznawczą Mortensnes, na trasie której zobaczyć można liczne pozostałości obiektów mieszkalnych i miejsc kultu religijnego, w tym słynny kamień ofiarny Transteinen (w języku saami Ceavccageaðge). Muzeum pełni również rolę lokalnego ośrodka kultury.

Varanger Samiske Museum, foto: Wikipedia

Pamiątki z Finlandii

Na wschód od Nesseby leży porośnięta brzozowymi laskami gmina Vadsø. Dawna osada rybacka jest dziś stolicą Finnmark. Po tym, jak Vadsø otrzymało w 1833 roku prawa miejskie, zaczęli tu ściągać osadnicy z trapionych głodem Szwecji i Finlandii. Fiński szybko stał się językiem używanym przez większość mieszkańców. Do dziś mówi się nim w części domów. Vadsø, w przeciwieństwie do innych większych miejscowości Finnmark, jak Kirkenes czy Hammerfest, nie uległo zniszczeniu w czasie II wojny światowej i do dziś można tam oglądać budynki sprzed pojawienia się wojsk niemieckich. Historię miasta i osadników z Finlandii można poznać w Vadsø museum-Ruija kvenmuseum. Muzeum obejmuje kilka rozrzuconych po mieście obiektów: norweski dom Espensengården (Hvistendalsgate 31), fiński dom Tuomalainengården (Slettengata 21), zagrodę Bietilæanlegget (Havnegata 83), dom rybacki Kjeldsenbruket na wyspie Ekkerøy, 12 km na wschód od centrum Vadsø, drewniany pomost Prestelvkaia i kuter rybacki Kjartan. Placówka sprawuje również opiekę nad Vadsøya kulturpark, gdzie znajdziemy pozostałości po szesnastowiecznej osadzie, która dała początek obecnemu miastu, bunkry i stanowiska strzeleckie z czasów II wojny światowej oraz maszt – lądowisko sterowców, zbudowany w 1926 roku przez Umberto Nobile. Kto zmęczy się zwiedzaniem, może sobie rozpalić ognisko w specjalnie do tego przygotowanym miejscu (niestety prowiant i drewno trzeba przytachać ze sobą).

Vadsø z Vadsøya, foto: Wikipedia

Twierdza północy i stos czarownic

Na wschód od brzegów półwyspu Varanger leży wyspa Vardöhuus. Na wyspie, połączonej z lądem podmorskim tunelem, leży najbardziej na wschód wysunięte miasto Norwegii i w ogóle Skandynawii – Vardø (gwoli ścisłości – położone dalej na wschód niż Stambuł czy Kijów). Miasto słynie z twierdzy Vardøhus festning. Choć historia warowni w kształcie ośmioramiennej gwiazdy sięga XIV wieku, jej mury nie zaznały wojny aż do wieku XX. Podczas kampanii w roku 1940 twierdza Vardøhus była ostatnim punktem, nad którym powiewała norweska flaga – Niemcy ściągnęli ją dopiero 20 maja. 5 dni później Norwegowie wciągnęli na maszt „cywilną” wersję flagi, która pięć razy była przez Niemców zmieniana na proporzec ze swastyką i pięć razy wracała na maszt. „Wojna o flagę” trwała do czasu aresztowania komendanta twierdzy kapitana Ronalda Rye Rynninga 7 października i do dziś pozostaje jednym z symboli norweskiego oporu w czasie II wojny światowej. Obecnie w twierdzy można zwiedzać wystawę poświęconą historii tego miejsca, da się też spotkać pracowników w strojach obrońców sprzed lat. Co roku, gdy po miesiącach zimowej ciemności, z murów twierdzy da się dostrzec światło słońca, świętuje się ten dzień podwójnym salutem. Wystrzały są znakiem dla miejscowych uczniów, że lekcje właśnie się skończyły i nadszedł czas na uczczenie powrotu słońca do miasta. Wojny są, jak wiadomo, okrutne, ale nie jest to jedyny rodzaj okrucieństwa, z jakim kojarzone jest Vardø. W XVII wieku Finnmark było terenem polowań na czarownice. Na stosach spłonęło ok. 90 osób, w większości kobiet. Najczęściej wykorzystywanym miejscem egzekucji było Steilneset, gdzie dziś prowadzi szlak poznawczy. Znajduje się tam instalacja-pomnik autorstwa malarki Louise Bourgeois i architekta Petera Zumthora.

Dom komendanta twierdzy Vardøhus, foto: Wikipedia

Raz na aktywnie

Duża część półwyspu Varanger objęta jest ochroną w ramach parku narodowego Varangerhalvøya Nasjonalpark. Tereny parku to doskonałe miejsce na wycieczki piesze, rowerowe, konne czy na nartach. Można tam też polować, a rzeki są pełne ryb. Siedziba władz parku znajduje się w Kiberg na wschód od Vadsø, można się tam zaopatrzyć w mapy i dobre rady dotyczące poruszania się po tym dość w kocu wymagającym terenie. Ci, którzy lubią aktywnie spędzać czas, z pewnością nie będą się nudzić. A jeśli powyższe rozrywki nie okażą się wystarczająco rozrywkowe, zawsze można podglądać liczne tu ptaki, wybrać się na polowanie na kraby lub wykąpać się w Oceanie Arktycznym. Bo właściwie dlaczego nie? Będzie się czym wnukom pochwalić. A po ciężkim dniu można się jeszcze załapać na jeden z festiwali. W październiku na przykład odbywa się w Vadsø Kongekrabbeestivalen, na którym miłość do morskich żyjątek (a ściślej biorąc ich mięska) idzie w parze z zamiłowaniem do kultury, w listopadzie w Vardø, pod roztańczoną zorzą polarną, gra się bluesa w ramach imprezy Blues i Vintermørket, zaś w marcu, również w Vardø, odbywają się mistrzostwa w Yukigassen – czyli bitwie na śnieżki.

Daleki półwysep Varanger tylko z pozoru jest daleki. Można tam łatwo dotrzeć z wody lub powietrza, a gdy już się dotrze… Regionalne muzea, pamiątki z 10000 lat osadnictwa, brzozowe lasy, malownicze wioski, festiwale… Ludzie z północy potrafią się bawić i to właśnie doskonałej zabawy oraz niezapomnianych wrażeń życzę wszystkim, którzy zdecydują się tam wybrać.

Przydatne strony www:

www.varanger.com

www.lapland-travel-info.com

	Dodatkowe informacje
Varanger Samiske Museum 9840 Varangerbotn www.varjjat.org Mortensnes kulturminneområde	Godziny otwarcia: 17.06-19.08 pn-nd 10.00-18.00 Reszta roku pn-pt 10.00-15.00 Ceny biletów: Dorośli – 50 NOK Emeryci/młodzież szkolna –30 NOK Dzieci poniżej 7 lat – wstęp wolny Grupy > 10 os. – 40 NOK/os. Godziny otwarcia: 17.06-19.08 pn-nd 10.00-16.00
Vadsø museum - Ruija kvenmuseum Hvistendalsgate 31 9800 Vadsø www.varangermuseum.no	Godziny otwarcia: Esbensengården i Tuomainengården pn-pt 10.00-15.00 Inne budynki i wystawy po wcześniejszym umówieniu Ceny biletów: Dorośli – 50 NOK Emeryci/studenci – 30 NOK Dzieci do 16 lat – wstęp wolny Zwiedzanie z przewodnikiem: Esbensengården i Tuomalainengården – 30 NOK Kjeldsenbruket – 30 NOK Vadsøya kultur park – 50 NOK
Vardøhus festning 9950 Vardø www.forsvarsbygg.no/festningene/Festningene/Vardohus-festning/	Godziny otwarcia: 16.04-15.09 pn-nd 11.00-21.00 16.09-15.04 pn-nd 11.00-18.00 Cena biletu: 30 NOK
Varangerhalvøya Nasjonalparksenter Komagvær 9960 Kiberg www.varangerhalvoya-nasjonalparksenter.com	Aktualnie na stronie internetowej nie ma informacji o godzinach otwarcia.