Emerytura w Norwegii: jak zapewnić sobie wyższe świadczenia i komu przysługuje emerytura minimalna? [CZĘŚĆ DRUGA]

We wcześniejszym artykule, pierwszej części naszego cyklu na temat emerytury w Norwegii, odpowiadaliśmy m.in. na pytania dotyczące sposobu obliczania emerytury z NAV i wieku emerytalnego. Tłumaczyliśmy także, na czym polega zapomoga uzupełniająca i komu ona przysługuje. Dzisiaj poruszamy kolejne kwestie, które dotyczą Polaków pracujących i mieszkających w Norwegii.

Norweska emerytura minimalna, czyli tzw. minstepensjon/minste pensjonsnivå, jest proporcjonalna do liczby przepracowanych lat. Podstawowa emerytura minimalna przysługuje po 40 latach pracy w Norwegii, jednak w większości przypadków Polacy nie mieszkają w Norwegii aż tyle czasu. Minimalna emerytura należy się także mieszkańcom, którzy mieszkali w kraju krócej. Osobie, która ukończyła 16 lat, przysługuje prawo do pomniejszonych świadczeń emerytalnych już po 3 latach pobytu w Norwegii.

Warto wiedzieć, że emerytura minimalna przysługuje także za sam fakt legalnego mieszkania w Norwegii. Oznacza to, że jeśli ktoś będzie mieszkał w tym kraju przez 40 lat, będąc zameldowanym, ale w ogóle nie pracując, to już ma prawo do uzyskania minimalnej emerytury. W tym wypadku ta kwota emerytury będzie odpowiadać wysokości 1 stawki G brutto rocznie. Analogicznie, jeśli dana osoba w Norwegii mieszkałaby przez 10 lat, to przysługuje jej jedna czwarta tej kwoty.

>>> Więcej na temat stawki G można przeczytać TUTAJ.

Wysokość emerytury minimalnej w Norwegii jest uzależniona m.in. od naszego stanu cywilnego. Jeśli ktoś jest zamężny lub żyje w nieformalnym związku ze swoim konkubentem (norw. samboer), to wysokość jego pensji minimalnej uzależniona jest także od wysokości dochodu i emerytury jego partnera. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie NAV w zakładce Minste pensjonsnivå.

Można to zrobić na kilku sposobów:

1. Przede wszystkim warto wyrobić sobie nawyk zbierania tzw. lønnslipp-ów, czyli comiesięcznych lub wydawanych co dwa tygodnie odcinków wypłaty. Jest to pokwitowanie pokazujące m.in. wynagrodzenie brutto oraz odciągnięty podatek. Odcinki wypłaty stanowią dokumentację zapłaconego podatku, dlatego należy je zachowywać.

2. Deklaracja roczna – jesienią norweski Urząd Podatkowy podaje wyniki rozliczeń podatkowych, czyli wysyła pocztą lub publikuje w systemie Altinn dokument o nazwie Skatteoppgjør/Tax Assessment Notice. Jest to wynik rozliczenia podatkowego zawierający informację o zwrocie lub możliwej dopłacie podatku w Norwegii. Na tym dokumencie, na pierwszej stronie w prawym górnym rogu, widnieje napis pensionable income/pensjonsgiv. inntekt, pod którym podana jest kwota dochodu będąca podstawą do emerytury.

Jeśli podana kwota jest równa zero, to cały dochód nie był „ozusowany” w Norwegii. Natomiast jeżeli jest tam wpisana kwota wynagrodzenia rocznego, to oznacza, że cały dochód był opodatkowany w Norwegii, a więc składki były opłacane. W tym wypadku pracownik ma prawo do emerytury w Norwegii.

3. Kolejnym ważnym krokiem jest zalogowanie się na swoje konto na portalu NAV i sprawdzanie w zakładce Din pensjon, czy jest w niej wpisany uzyskany przez nas dochód. Należy przy tym pamiętać, że w systemie zawsze jest około półtoraroczne opóźnienie w raportowaniu tych danych.

II filar, czyli obowiązkowe pracownicze programy emerytalne (Obligatorisk Tjenestepensjon), wprowadzono w 2006 roku w ramach reformy systemu emerytalnego. Programem emerytalnym powinni być objęci pracownicy powyżej 20 roku życia, pracujący w firmie na min. 20 proc. etatu. Jednak – jak pokazuje praktyka – nie wszyscy pracodawcy wywiązują się z tego obowiązku.

Od momentu utworzenia OTP pracodawca odprowadza min. 2 proc. wynagrodzenia brutto pracownika na specjalne konto emerytalne. Warto jednak pamiętać, że w ciągu roku wynagrodzenie do wysokości 1 stawki G jest zwolnione z tej wpłaty. Oznacza to, że do kwoty w wysokości około 93 634 koron pracodawca nie musi płacić OTP, natomiast zobligowany jest do tego od kwoty przekraczającej 1 stawkę G. Te wpłacone na fundusz (program) emerytalny składki zwiększają dodatkowo kwotę zwolnioną od podatku dochodowego. Prawo do OTP przysługuje osobom, które posiadają stały numer personalny (fødselsnummer), mieszkają w Norwegii powyżej pół roku (mają meldunek w Norwegii) i posiadają kontrakt na ponad pół roku. Po spełnieniu tych warunków uzyskamy pewność, że posiadamy prawo do OTP.

Warto też nadmienić, że OTP dotyczy głównie sektora prywatnego. W sektorze publicznym popularnym dostawcą usług w II filarze są takie firmy jak KLP (Kommunal Landspensjonskasse) lub SPK (Statens pensjonskasse). Jak informuje nas doradca w sprawach emerytur norweskich, Konrad Lotczyk z firmy BDT Viken, te dwa ostatnie programy emerytalne należą do tzw. publicznych emerytur usługowych i rządzą się nieco innymi prawami niż programy prywatne, czyli OTP.

Jak tłumaczy Konrad Lotczyk, przedstawiciel firmy BDT Viken: „jeśli ktoś pracuje w norweskiej firmie, a jego pracodawca nie utworzył takiego grupowego programu emerytalnego dla pracowników, to warto skontaktować się z przedstawicielem zakładowych związków zawodowych lub z Inspekcją Finansową (Finanstilsynet), która może nałożyć na pracodawcę obowiązek utworzenia OTP”.

Część Polaków pracujących w Norwegii powinna zastanowić się także nad utworzeniem III filaru, czyli indywidualnych ubezpieczeń emerytalnych. Korzystając z opcji wykupienia tych ubezpieczeń, można odkładać sobie składki nawet do 40 tys. koron rocznie. Te wpłacone pieniądze są formą obniżenia podatku.

– Nad utworzeniem III filaru powinny poważnie zastanowić się zwłaszcza osoby, które planują dłużej zostać w Norwegii i mają teraz około 40 czy 50 lat – radzi Konrad Lotczyk w rozmowie z naszym portalem. – Dla osób, które są młode, krótko pracują w Norwegii i nie wiedzą, czy chcą tutaj zostać, wpłacanie tych składek może okazać się pewną formą pułapki, ponieważ ten kapitał zostanie uwięziony. Do 62 roku życia tych pieniędzy nie będzie można wypłacić.

Doradca z BDT Viken dodaje także, że trzeba pamiętać o tym, iż przepisy odnośnie IPS ostatnio się zmieniły, więc należy zwrócić uwagę, czy nasze ewentualne środki emerytalne z III filaru są rozliczane według starych czy nowych zasad podatkowych.

II i III filar są możliwe do wypłaty jednorazowo lub w ratach (w zależności od sytuacji) po 62 roku życia, więc jest to duży zastrzyk gotówki dla osoby przymierzającej się do przejścia na emeryturę.

Artykuł powstał we współpracy z firmą BDT Viken.