Norweski z przymrużeniem języka. Homonimy, czyli z górki i pod górkę

Witajcie, pogoda mnie dziś nie rozpieszczała. Jestem kierowcą autobusu, więc gdy przy temperaturze - 3° C zaczął padać deszcz, zrobiło się ciekawie. Asfalt pokrywał się z wolna warstwą lodu, a rozkład jazdy nadal obowiązywał. Pod górę było w miarę bezpiecznie, ale z górki już nie. Z górki miałem po prostu pod górkę. Do półmetka było ciężko, można powiedzieć, że znowu miałem pod górkę, ale po przerwie nabrałem wprawy, więc było już, jak to się mówi – z górki. Po pracy szef zapytał mnie, jak było. Chciałem odpowiedzieć mu bardzo obrazowo i błyskotliwie, ale wtedy zrozumiałem, że po norwesku nie będzie to miało żadnego wdzięku, bo niektórych metafor niestety użyć się nie da. Odpowiedziałem więc Ganske bra, czyli „Całkiem dobrze", ale gdyby szef był Polakiem, usłyszałby zupełnie inną, dużo ciekawszą wersję wydarzeń:

– Do przerwy miałem podwójnie pod górkę, bo nawet gdy jechałem z górki, miałem pod górkę, za to po przerwie, nawet gdy jadąc z górki, miałem pod górkę, to i tak cały czas było z górki.

Mieliśmy tu potrójną grę słów:
1. „Jechać pod górkę/z górki" jako wyrażenie dosłowne,
2. „Jechać po oblodzonej drodze z górki/pod górkę" w znaczeniu „mieć trudniej/łatwiej",
3. W zależności od czasu pracy mieć „z górki", czyli bliżej końca niż dalej.

Jednak, żeby brzmiało to zabawnie, wszystkie te wyrażenia muszą być do siebie podobne, w przeciwnym wypadku narazimy się tylko na śmieszność. A one w norweskim niestety podobne nie są:

pod górkę – oppover
z górki – nedover zaś o metaforach „mieć pod górkę" w ogóle nie słyszałem.

Podobnie jest z wieloma innymi polskimi metaforami lub homonimami, czyli wyrazami, które brzmią tak samo, ale znaczą zupełnie co innego. Uważajcie zatem, by nie używać ich w niewłaściwym znaczeniu, bo w niektórych przypadkach oprócz niezrozumienia czy śmieszności, można nawet stracić pieniądze.

Chyba już o tym pisałem, ale powtórzę:
Po polsku być „gotowym do zrobienia czegoś" i „gotowym z czymś" to ciągle to samo słowo „gotowy". Po norwesku mamy odpowiednio klar i ferdig. Gdy więc szef zaproponował mi nadgodziny, odpowiedziałem, że jestem gotowy, mówiąc jeg er ferdig zamiast jeg er klar, czyli „na dziś już skończyłem", zamiast „jestem gotowy". Błąd.

A oto znalezione przeze mnie dość popularne homonimy, które po norwesku homonimami absolutnie nie są:  

rożne (rozmaite) rzeczy – forskjellige ting
rożne (różniące się) – ulike
 
ważny bilet – gyldig bilett
ważny temat – viktig temaet
ważny facet (VIP) – VIP lub hedersgjest  (gość honorowy)
 
nie żywię do Ciebie urazy – jeg holder ikke noe mot deg
nie żywię/ nie odżywiam się zdrowo -– jeg spiser ikke sun mat
 
złamać obietnicę – å bryte et løfte
złamać nogę – å knekke et bein
 
środek (środki na koncie) – midler
środek (w środku, czyli wewnątrz) – i midten
w samym środku dżungli – i selveste midtpunktet i jungelen
 
prowadzić firmę – å drive firma
prowadzić dochodzenie – etterforske
prowadzić się dobrze –holde seg plettfritt
prowadzić kogoś do szefa – føre noen til sjefen
 
liczyć na kogoś – stole på noen
liczyć pieniądze – telle penger
 
wpaść (na chwilę) – komme innom
wpaść na przemycie – bli oppdaget (być złapanym)
wpaść na pomysł – komme på noe
 
płynąć kraulem – svømme krål
płynie kawałek drewna (dryfuje) – trebitt flyter på vannet
płynie statek – skip seiler
 
upaść (przewrócić się) – velte 
upaść z wysokości, spaść – falle ned
 
zwolnić (kogoś z pracy) – sparke noen
zwolnić prędkość – senke fart
 
jasny dzień – lys dag
jasny (zrozumiały) – klar
 
siedzieć na krześle, w więzieniu – sitte på stolen, i fengsel
siedzieć w czymś (znać się na czymś) – ha greie på
 
złożyć kartkę na pół – brette ark i to
złożyć się na coś (składka) – spleise
złożyć wniosek – søke
 
składać (się z części) – inneholde
składać życzenia – gratulere
składać (coś do kupy) – sette noe sammen

rozwiązać krzyżówkę, problem – løse et kryssord, et problem
rozwiązać sznurówki – knytte opp skolisser
rozwiązać firmę – lege ned bedrift

zwrócić się o pomoc – henvende se om hjelp, be om hjelp
zwrócić pieniądze – betale tilbake pengene
 
wyrobić się z naprawą na czas – klare å gjøre det i tiden
wyrobić się na zakręcie – klare svingen
wyrobić się w swym zawodzie (zostać fachowcem) – klare seg bra i sitt yrke

Trochę tego jest, ale każdy język ma swoje nieprzetłumaczalne idiomy, więc jeżeli chcemy brylować w towarzystwie, musimy się ich nauczyć i nie przenosić z rozpędu polskich powiedzonek, bo nie zawsze kończy się to dobrze. A jeżeli brakuje Wam idiomów, wrócimy do nich przy okazji Świąt, bo wtedy nie będę Was zamęczać trudnymi zagadnieniami.

Do zobaczenia za tydzień!

Tekst: Jacek janowicz
Ilustracje: Katarzyna Sadowska