Czy polskie dzieci padają ofiarą mobbingu w norweskich szkołach? Na razie nie mamy pełnego obrazu

To trudny i kontrowersyjny temat. Istnieją różne postacie mobbingu. Jednym z najgroźniejszych obecnie jest mobbing w cyberprzestrzeni, ponieważ kompromitujące, czy poniżające teksty są dostępne dla wielu osób. Co więcej, często pozostają w sieci na zawsze. Taka forma znęcania się, zdaniem psychologów, wynika z tego, że o wiele łatwiej poniżać, szykanować czy obrażać, gdy ktoś jest anonimowy i nie stoi z ofiarą oko w oko. Na ten rodzaj mobbingu jesteśmy narażeni wszyscy. I dorośli i dzieci. 

Właśnie w kontekście dzieci poruszymy dziś temat mobbingu w norweskich szkołach. Problem w tym, że zjawisko, choć istnieje, nie odnosi się specjalnie do polskich uczniów. Nie wyróżniają się oni na tle rdzennych Norwegów. Wtapiają się w tłum i rzadko stają się kozłami ofiarnymi. Mimo że zdarzają się przypadki, gdy ofiarą mobbingu pada polskie dziecko.

20 lutego w Bergen odbyła się konferencja, na której mieliśmy okazję zadać kilka pytań jednemu z prelegentów, André Baraldsnesowi – przedstawicielowi regionalnego centrum dla dzieci i młodzieży, który wygłosił wykład na temat znęcania się nad dziećmi i wpływu mobbingu na ich dorosłe życie. 

MojaNorwegia: Czy istnieją jakieś badania, które ilustrują problem mobbingu dzieci w norweskich szkołach? Czy dzieci emigrantów są bardziej narażone na to zjawisko? 

André Baraldsnes: Niestety przeprowadzono bardzo mało ankiet na ten temat, więc nie mamy pełnego obrazu. Istnieją stałe badania, które mają ustalić sytuację w szkołach, niemniej prowadzi się je w USA. To zupełnie inne tło i trudno to odnieść do Norwegii. W artykule „Peer groups and victimisation among native and immigrant adolescents in Norway” opisano badanie, które pokazuje, że młodzież z rodzin emigranckich jest bardziej narażona na znęcanie się. Niemniej w tej ankiecie brało udział zaledwie 156 osób, co nie może być podstawą do wysnuwania dalece idących wniosków. Myślę, że problem ten i jego nasilenie zależne jest od regionu, szkoły, ilości emigrantów i grup etnicznych. 

W jaki sposób szkoły zapobiegają mobbingowi i gdzie można zgłaszać ewentualne problemy? 

Każda szkoła powinna przedstawić rodzicom i dzieciom ich prawa oraz dokładnie omówić co wolno, a czego nie wolno i jakie zachowania są zakazane. Gdy dojdzie do niepokojącej sytuacji, rodzice powinni zgłosić sprawę do nauczyciela, jak i dyrektora szkoły. Można napisać też skargę do odpowiedniego działu Fylkesmannen (urzędu wojewody).

Na 30 przepytanych przeze mnie rodaków tylko u jednego zdarzył się przypadek mobbingu w szkole. 12 osób w ogóle nie znało tego pojęcia, zaś pozostali odpowiedzieli, że nie spotkali się z czymś takim. Bardzo dobrze wypowiadali się na temat atmosfery i bezpieczeństwa w lokalnej placówce. Być może jest to specyfika tego miasta i w innych rejonach sytuacja wygląda zupełnie inaczej? Inną bardzo istotną rzeczą jest fakt, iż mobbing bardzo ciężko rozpoznać. Mają z tym problemy zarówno sami rodzice, jak i nauczyciele. 

– W naszej szkole jest dużo polskich dzieci – mówi uczennica drugiej klasy jednego z bergeńskich gimnazjów, która chce pozostać anonimowa. – W zeszłym roku zginął koleżance telefon. Wszyscy od razu wskazali nas palcem i powiedzieli, że go ukradłyśmy. Ja z koleżanką, bo jesteśmy z Polski, więc kradniemy. Dodatkowo nie mamy najnowszych modeli telefonów, więc jako motyw podano zazdrość. Było nam bardzo przykro, bo raptem każdy w klasie się od nas odwrócił. Nawet nikt z nami nie chciał być w drużynie. Odcięłyśmy się od klasy. Zaczęłyśmy rozmawiać ze sobą tylko po polsku, choć wcześniej tego nie robiłyśmy. Na szczęście nauczycielka widząc co się dzieje, interweniowała i zebrała nas wszystkich wyjaśniając, że nie można nikogo obwiniać i karać, skoro nie ma dowodów. Po kilku miesiącach wszyscy o tym zdarzeniu zapomnieli, ale żal pozostał. Teraz bliżej się trzymam moich polskich koleżanek, a do norweskich mam pretensje – mówi dziewczynka.

Jednym z głównych powodów mobbingu są stereotypy, z którymi powinniśmy walczyć poprzez budowanie odpowiedniego wizerunku Polaka-emigranta w Norwegii i brać odpowiedzialność za swoje zachowanie, aby nie rzutowało ono na innych rodaków, a w szczególności na młode pokolenie.  

Rodzice nie powinni także lekceważyć swoich pociech i uważnie słuchać tego, co mówią o szkole, ponieważ mobbing to przemoc, która nie pozostawia żadnych śladów na ciele. Są za to głębokie rany psychiczne. Ofiara żyje w ciągłym strachu przed sprawcą, co powoduje, że nie ma odwagi przełamać własnego lęku i poinformować nauczyciela o problemie. Często takie dzieci czują się gorsze od rówieśników i zamykają się w sobie.

Jedną z najgorszych form mobbingu w szkole jest poniżanie ucznia przez nauczyciela na forum całej klasy. Na szczęście, jak wynika z przeprowadzonego badania, norwescy nauczyciele nie oceniają uczniów przy całej klasie.